بقعه خواهر امام رضا در رشت یکی از اماکن مذهبی و زیارتگاه های معتبر و آرامش بخش برای عموم مردم گیلان و ایران و یکی از جاذبه گردشگری رشت می باشد . این بقعه در گیلان به خاریمام معروف می باشد .
بقعه خواهر امام رضا در رشت
زندگی نامه فاطمه اخری :
تاریخ تولد ایشان ۹۷۱ هجری و تاریخ وفاتشان ۹۹۵ هجری قمری می باشد . علامه مجلسی به پیروی از سبط ابن جوزی که در کتاب ” بحار الانوار ” از چهار فاطمه یاد کرده است ، درباره فاطمه اخری می نویسد : «و فی رشت مزار یُـنسَب إلی فاطمة الطاهرة أخت الرّضا(علیهما السّلام» ، و در رشت مزاری است که به فاطمه طاهر ، خواهر امام رضا ( علیهما السلام ) منسوب است . مردم گیلان اعتقاد دارند زمانی که ایشان به همراه برادرانش سید جلال الدین اشرف و میر شمس الدین ( علیه السلام ) به گیلان در زمان حکومت سید در رشت مهاجرت کردند ، از دنیا رفت .
آیت الله شیخ محمد مهدوی در کتاب ” سادات متقدمه گیلان ” می نویسد : « فاطمه بنت موسی بن جعفر معروف به فاطمة اخری و مشهور به خواهر امام، یا به همراه برادرش سید جلال الدین اشرف به گیلان آمده و یا بعد از کشته شدن حضرت رضا (ع) ، به دیدن برادر خود به گیلان آمده و در همان وقت و یا قبل از سید جلال الدین اشرف ، وفات کرده و در این مکان دفن شده است« .
در کتاب طرائق الحقایق در جلد سوم صفحه ۲۸۴ آمده است : چهار شنبه دهم رجب سنه ۱۳۰۴ قمری در رشت به زیارتگاه خواهر امام ، مزار فاطمه همشیره رضا ( ع ) رفتم و در حاشیه همان صفحه می نویسد: فاطمه بنت موسی بن جعفر ( علیه السلام ) وی متولد سرزمین عربستان شهر مدینه منوره است . وقتی برادرایشان حضرت احمد بن موسی در اوایل قرن سوم به قصد دیدار برادر بزرگوارش حضرت امام رضا ( ع ) رهسپار ایران شد و در این مسافرت بنا به احتمال قوی ، یکی از همراهان آن حضرت ، بی بی فاطمه اخری ، یا خواهر امام بوده است .
پدر ایشان حضرت امام موسی کاظم ( ع ) و برادر ایشان امام رضا ( ع ) و خواهران وی : حضرت معصومه (علیها السلام) فاطمه کبری ، فاطمه وسطی ، فاطمه صغری مزار : آذربایجان ، که به خواهر امام ( ع ) شهرت د اشتند و لقب ایشان طاهره بود .
موقعیت استراتژیک دیلمان در زمان ورود ائمه به گیلان :
دیلمان به دلیل موقعیت های طبیعی که دارای راه های صعب العبور و کوه های بلند و جنگل های انبوه است و با توجه به دلاوری های مردمان سلحشور این خطه توانست ۲۵۰ سال بعد از حمله اعراب نیز در برابر لشکریان مقتدر خلفای بغداد مقاومت کنند و از ورودشان به سرزمین خویش جلوگیری کنند .
در این زمان بود که گیلان زمین ، پناهگاه علویان ستمدیده ای شد که به سبب جور و ستم خلفای بغداد و کارگزاران آن ها ، خانه و کاشانه خود را رها کردند و به آن پناه آوردند .
عوامل مهاجرت سادات علوی به دیلمان و طبرستان :
- در این مناطق به جهت موقعیت های جغرافیایی خاص امکان جنگ و لشکرکشی و تصرف از سمت خلفای ستمگر امکان پذیر نبود .
- در این اماکن مردم در انتخاب دین و مذهب تا حدودی آزاد بودند .
- مردم دیلمی و سرداران آن عباسیان را دشمن می دانستند و با پناه دادن سادات علوی ، آنان را تحت حمایت خود قرار می دادند .
- سادات علوی نیز با مردم معاشرت می کردند و آن ها را تحت تاثیر خویش قرار می دادند و با تعالیم عمیق دین اسلام بیشتر آشنا می کردند .
علت وجود زیارتگاه های متعدد در گیلان :
وجود این زیارتگاه ها نشان می دهد که مردم گیلان زمین همواره توجه خاصی به امامزادگان و سادات علوی داشتند و با نوع دوستی خود آن ها را حمایت و پشتیبانی می کردند .
امروزه هم آرامگاه های آنان مورد احترام و زیارتگاه مردم گیلان زمین است .
دلایل هجرت فاطمه اخری به گیلان :
- خفقان و ظلم خلفای عباسی
- استقبال ایرانیان از فرزندگان و نوادگان ائمه اطهار به ویژه مردم گیلان ( دیلم )
- دور بودن ایران از دست خلفای عباسی
- تشکیل حکومت های اسلامی در برخی از مناطق ایران
- دیدار با امام رضا علیه السلام
- زندگی در سایه امام رضا ع همراه با امنیت و آرامش
هجرت احمد بن موسی ع به گیلان :
حضرت احمد بن موسی علیه السلام در اوایل قرن سوم جهت دیدار بردارشان امام رضا علیه السلام اهی ایران شدند که در این سفر بالغ بر ۱۲۰۰ نفر از امامزادگان و ذراری ائمه ع همراهشان بودند . بنا به احتمال قوی یکی از این همراهان حضرت بی بی فاطمه اخری ع ، همین خواهر امام رضا یا خاریمام بوده است .
پس از به شهادت رسیدن حضرت احمد بن موسی علیه السلام هر کدام از اصحاب حضرت شاهچراغ و امامزادگان ، به مناطقی فرار کردند که حضرت فاطمه اخری خواهر امام رضا و جمع دیگری از امامزادگان به دیلم و رشت پناه آوردند .
از آنجا که بیشتر مورخین ، هجرت و شهادت حضرت شاهچراغ را در سنه ۲۰۳ هجری قمری نوشته اند ، ورود حضرت خواهر امام به منطقه دیلم و گیلان را می توان همین سال دانست که در این زمان ایشان ۲۴ ساله بودند .
دلایل شهرت فاطمه اخری یا خواهر امام رضا :
- ایشان به راحتی و آسانی می توانستند با عموم مردم گفتگو کنند .
- ایشان خواهر امام رضا علیه السلام بودند .
- شاید تاریخ بناء بقعه و یا تعمیر آن بر شخصیت مدفون در بقعه شهرت بیشتر پیدا کرده باشد
شهرت محلی فاطمه اخری :
در گیلان زمین ایشان را به خاریمام می شناسند و بعقه ایشان نیز معروف به امامزاده خاریمام است .
بقعه خواهر امام رضا در رشت | خاریمام رشت
زیارتنامه خواهر امام رضا رشت | خاریمام
اَلسَّلامُ عَلَیکِ اَیّتُهَا السَّیِّدَةُ الزَّکیَّةُ، اَلطّاهِرَةُ الوَلِیَّةُ، و الدّاعِیَةُ الحفِیَّةُ، اَشهَدُ اَنَّکِ قُلتِ حَقّاً، وَ نَطَقتِ حَقاً وَ صِدقاً، وَ دَعَوتِ اِلی مَولایَ وَ مَولاکِ، عَلانِیَةً وَ سِرّاً، فازَ مُتَّبِعُکِ، وَ نَجا مُصَدِّقُکِ، وَ خابَ وَ خَسِرَ مُکَذِّبُکِ، و المُتَخَلِّفُ عَنکِ، اِشهَدی لی بِهذِهِ الشَّهادَةِ، لِاَکونَ مِنَ الفائِزینَ بِمَعرِفَتِکِ وَ طاعَتِکِ، وَ تَصدیقِکِ وَ اتِّباعِکِ، وَ السَّلامُ عَلَیکِ، وَ السَّلامُ عَلَیکِ یا سَیِّدَتی وَ ابنَةَ سَیِّدی. اَنتِ بابُ اللهِ المُوتی مِنهُ، وَ المَأخوذُ عَنهُ، اَتَیتُکِ زائِراً، وَ حاجاتی لَکِ مُستَودِعَةً، وَ ها اَنَا ذا اَستَودِعُکِ دینی وَ اَمانَتی، وَ خَواتیمَ عَمَلی، وَ جَوامِعَ اَمَلی اِلی مُنتَهی اَجَلی، وَ السَّلامُ عَلَیکِ وَ رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُه.
***
سلام بر تو ای سرور پاک و پاکیزه و ولی من و ای دعوت کننده (به حق) به مهربانی، گواهی دهم که تو حق گفتی و به حق و راستی سخن کردی و (مردم را) آشکارا و نهان به سوی مولای من و مولای خودت دعوت فرمودی رستگار شد پیرو تو و نجات یافت تصدیق کننده ات و نومید و زیانکار شد تکذیب کننده ات و آنکس که با تو مخالفت کرد گواه باش برای من این گواهی را تا من به وسیله معرفت و اطاعت تو و تصدیق و پیروی کردنت از زمره رستگاران باشم و سلام بر تو ای سرور من و ای فرزند آقای من توئی درگاه خدا که از آن درآیند و (معالم دین را)از آن بگیرند آمده ام به درگاهت برای زیارت و حاجتهای خود را به تو سپرده ام و من اکنون به تو می سپارم دینم و امانتم و سرانجام کارهایم و همه آرزوهایم را تا پایان عمرم و بر تو باد سلام و رحمت خدا و برکاتش.
آشنایی با بارگاه خاریمام | خواهر امام رضا رشت
بارگاه خواهر امام رضا علیه السلام در شت در منطقه ای که به ” خواهر امام ” معروف است در نزدیکی مسجد سوخته تکیه خیابان شهید مطهری واقع شده است . ایشان آخرین نفر از فواطم اربعه هستند . بنای اولیه در دوره قاجار ساخته شده است . سر درب بقعه دارای کاشی کاری و اشعاری در ۹ بیت ، به تاریخ ۱۲۹۰ هجری قمری است . گچ بري داخل كمربند گنبد ، در برگيرنده آيه الكرسي به خط نستعليق به تاريخ ۱۳۰۶ هـ.ق است . خوشنويس آن « محمد ميرزا » به دستور « حسام السلطنه « به اهتمام « ميرزا عباد قاجار مسعودي » و عمل « حاجي غلامحسين » است .
كتيبه اي جلوي در حرم به چشم مي خورد كه به دستور « ناصرالدين شاه قاجار » فرمان معافيت مالياتي خبازان ، به خط « ملك محمد قزويني » در سال ۱۲۷۲ هجري آمده است. بر روى سقف اصلى بقعه با خط نستعليق سفيد برزمينهٔ آبى ، آيههايى از قرآن و مطالبى را به تاريخ ۱۳۰۶ هـ.ق نوشتهاند . سردرِ حياط بقعه، با آجرهاى لعابدار چيده شده و ابياتى به تاريخ ۱۲۹۰ هـ.ق برآن نوشته شده است .
برسمت چپ درِب بقعهٔ خواهر امام ، کتيبه ی سنگى از دوره ی ناصرالدين شاه در مورد معافيت مالياتى نانوايان به تاريخ ۱۲۷۲ هـ.ق نصب شده است . در این بقعه قندیلی است که به آن استخاره می بندند . مثل بقعه حضرت علی بن جعفر علیه السلام در قم که به ( دربهشت ) شهرت دارد و حال آنکه تعمیر بقعه آن در سال ۷۱۲ ه.ق بود که طبق حروف ابجد می شود ( در بهشت ) . همه ساله تمامی مراسمهای مذهبی از قبیل اعیاد ، شهادتها و غیره در حرم مطهر فاطمه اخری ( علیها السلام ) رشت برگزار خواهد شد .
پیش از بازسازی حرم ایشان،در سر در ورودی حیاط بقعه که از آجرهای لعاب دار چیده شده است، ابیات زیر بر کاشیهای آن مسطور بود که جهت توصیف بقعه فاطمه اخری (علیها السلام)، سروده شده و سراینده ی آن معلوم نمی باشد . متأسفانه بر اثر توسعه ی حرم این اشعار و کاشیهای آن مفقود شدند.
بقعه خواهر امام رضا در رشت | خاریمام رشت
یا رب بنای کیست مر این طاق بی نظیر؟
کز رفعتش سپهر معلق بّود قصیر
بر می دهد بهشت نشان جدول درش
شنگرف آفتابِ فلک، سوده بر حریر
ماهش اگر به طوف بیاید به پای خویش
دست ادب، ز بام سپهرش کشد به زیر
در حیرتم که بانی این آستانه کیست
کز آب خضر کرده گلش را مَلک خمیر
مانا که هست باعث این طاق و این بنای
در این بهشت بقعه که خاکش بُود عبیر
سلمان روزگار ، شریعتمدار دهر
کز اوج عرش بگذردش پایه ی سریر
تاریخ این بنای که چون ضوء آفتاب
تا روز رستخیز نباشد خلل پذیر
پرسیدم از خرَد که چه باشد به لوح نور
با آب زر نوشتبه اسقاط یا صغیر
نامه باب معانی به جرم قلم بکش
روزی که مرغ و مور کشد از جگر صفیر
نام بقعه خاریمام در گذشته :
این بقعه در گذشته معروف به « امامزاده لال شوی » بود و ظهیرالدین مرعشی در کتاب « تاریخ گیلان و دیلمستان » که در اواخر قرن ۹ هجری نوشته شده ، از این بقعه با همین نام یاد کرده است . ظاهراً علت این نامگذاری مربوط به نحوه کشف این مزار بودهاست.
سپس در دوره ناصری در سال ۱۲۸۲ ه. ق، ملا حسنعلی حسنی در ایام حکومت قاسم خان والی بنای بقعه بزرگی را در این مکان با صحن و ایوان و مسجد و سرداب آغاز کرد که پس از مرگ او به پایان رسید و تصویر آن در کتابهای جهانگردان و اروپاییها به چاپ رسیدهاست .
حاجی ملا رفیع شریعتمدار (مجتهد و متمول تراز اول گیلان در عهد ناصری) در آخرین سال حیات خود یعنی در ۱۲۹۲ه.ق برای این بقعه سردری ساخت که هنوز پابرجاست.
این بقعه در دوره قاجار محل بست نشینی مقصرین بوده و در دوره مشروطه محل تحصن و تظاهرات مردم به شمار میآمده است.
آدرس بقعه خواهر امام رضا رشت | آدرس بقعه خاریمام رشت | آدرس امامزاده لال شوی رشت
استان گیلان ـ شهرستان رشت ـ بخش مرکزی ـ شهر رشت، محله خواهرامام
ثبت ديدگاه